Tijdens de Tweede Wereldoorlog was de bezetter in Velsen en Kennemerland ongekend succesvol. De Duitsers arresteerden en vermoordden een aantal veelal communistische verzetsmensen, onder wie Hannie Schaft. Na de oorlog deden geruchten de ronde over wat de Velser affaire ging heten. Waren de verzetsmensen verraden door Nederlandse en geallieerde autoriteiten, die zo de linkse beweging wilden raken? Dit boek geeft antwoord op een aantal vragen die de gemoederen nog altijd bezighouden.

Quote Bas von Benda: “Tussen 2009 en 2013 onderzocht ik in opdracht van stichting SOVA de theorie dat communistische verzetsmensen in de regio Haarlem en Velsen zouden zijn verraden door ambtenaren van politie en justitie, mogelijk zelfs in opdracht van de Nederlandse regering in Londen. In mijn boek bespreek ik de verschillende losse beschuldigingen en gebeurtenissen, zoals de verschillende omstreden moordaanslagen, de betrokkenheid van de Velsense politie bij het oppakken van communisten en de politieke strijd die plaatsvond tussen de linkse verzetsgroepen als de CPN en de RVV en conservatieve groepen als de OD.

In De Velser Affaire laat ik zien dat er niet, zoals wel is beweerd, sprake was van een groot en omvattend complot onder leiding van minister-president Gerbrandy, dan wel prins Bernhard. Wel was sprake van ernstige misstanden en politiek gemotiveerde strijd binnen het verzet, in de regio Haarlem maar ook landelijk. Bovendien lukte het hoofdrolspelers als Nico Sikkel en Jo Engels door hun hoge functies bij de bijzondere rechtspleging en politieke recherche om veel zaken onder het tapijt te schuiven. Zo legden zij de kiem voor wat uitgroeide tot de Velser Affaire, een bijna onontwarbare kluwen gebeurtenissen, geruchten en beschuldigingen die decennia lang voor onrust en wantrouwen zorgde, lokaal maar ook landelijk.”

Het boek haalde in 2014 de shortlist van de Libris-geschiedenisprijs. Het juryrapport: ‘Von Benda oordeelt genuanceerd en maakt de moeilijke afwegingen voorstelbaar en brengt zo de discussie over “de grijstinten” in bezetting en verzet een stap verder.’ 
De Volkskrant tipte het boek als winnaar noemde het ‘uitmuntend – een verhaal van goed en kwaad, gegoten in de beste literaire traditie van Vestdijks Pastorale 1943 en Hermans’Donkere kamer van Damokles.’ 
NRC Handelsblad (Robin te Slaa): ‘Een voorbeeldige historische reconstructie’. Historisch Nieuwsblad: ‘een van de 250 beste geschiedenisboeken aller tijden.

2013. Uitgeverij Boom. EAN 9789461052841. € 34,90